سندرم مفصل گیجگاهی فکی چیست؟ راه های درمان آن!

سندرم مفصل گیجگاهی فکی مرتبط با مفصل فکی تمپورومندیبولار (TMJ) است. این مفصل مسئول باز و بسته شدن دهان، جابه‌جایی جا به جای دندان‌ها، و عملکرد حرکات فکی است.

مفصل فکی شامل دو قسمت اصلی است: مفصل فوقانی (لولای) و مفصل تحتانی (کاندایلار). در اینجا توضیحی کوتاه درباره هر قسمت از مفصل فکی داده می‌شود:

1. مفصل فوقانی (لولای): این بخش از مفصل فکی در اسفنج استخوان شیار تمپورال جمجمه واقع در جلوی هر گوش قرار دارد. مفصل فوقانی مانند یک گنجایش حلقوی عمل می‌کند و باعث ممکن می‌شود فک باز و بسته شود.
2. مفصل تحتانی (کاندایلار): این بخش در قسمت پایینی مفصل فکی قرار دارد و با کاندایلار تمپورال جمجمه ارتباط دارد. این بخش از مفصل فکی در حرکت‌های پایین و بالا و جلو و عقب کشیدن فک نقش دارد.

سندرم مفصل گیجگاهی فکی

سندرم مفصل فکی گیجگاهی یا به عبارت دقیق‌تر “سندرم دیس‌کینزیا” یک وضعیت مختص به مفاصل فک و سیستم عصبی است که معمولاً با علائمی همچون درد و ناهنجاری‌های حرکتی در ناحیه فک و عضلات مرتبط با جوانب صورت مشخص می‌شود. این وضعیت اغلب به علت یک عدم هماهنگی در عملکرد مفاصل دهان و عضلات مرتبط با آنها رخ می‌دهد.

علت بروز سندرم مفصل گیجگاهی فکی

علت بروز سندرم مفصل فکی گیجگاهی به طور دقیق هنوز به طور کامل مشخص نشده است و یک علت واحد مشخص برای این وضعیت وجود ندارد. با این حال، مجموعه‌ای از عوامل می‌توانند به شکل ترکیبی به بروز این سندرم کمک کنند. در زیر به برخی از این عوامل اشاره می‌شود:

1. عوامل جسمی و بیولوژیکی: عوامل فیزیکی مانند تغییرات در ساختار مفاصل فک و فشار یا تنش در عضلات مرتبط با مفصل فکی، تغییر در موقعیت دندان‌ها، وجود دیسک‌های فشرده یا آسیب‌های دیگر در اطراف مفصل می‌توانند تأثیرگذار باشند.
2. عوامل روانشناختی و رفتاری: استرس، اضطراب، تنش روانی و عادات ضربه‌ای مثل جیغ زدن یا فشار غذا‌ها می‌توانند تأثیرگذار باشند و باعث تنش و درد در مناطق مفصل فکی شوند.
3. عوامل محیطی: عوامل محیطی مانند تغییرات اقلیمی، اختلالات خواب، خوراک نامناسب، مصرف مکرر غذاهای سخت و خشن، و همچنین وضعیت‌های کاری که نیاز به زمان طولانی حضور در جلسات دهان‌پزشکی دارد ممکن است تأثیرگذار باشند.
4. ژنتیک: برخی از افراد به دلیل عوامل ژنتیکی ممکن است برای ابتلا به سندرم مفصل فکی گیجگاهی بیشتر در خطر باشند.
5. تروما و آسیب‌ها: آسیب‌های جسمی نظیر ضربه به ناحیه فک، تصادفات رانندگی، ضربه‌های ورزشی و غیره می‌توانند به بروز این سندرم مرتبط باشند.

علائم سندرم مفصل گیجگاهی فکی

علائم سندرم مفصل گیجگاهی فکی می‌توانند متنوع و متفاوت باشند و به طور کلی به علائم زیر اشاره می‌کنند:

1. درد: درد یکی از علائم اصلی این سندرم است و می‌تواند در منطقه‌های مختلف ناحیه فک، گردن، گوش، شانه و حتی سر احساس شود. این درد ممکن است مداوم یا تخمینی باشد و به صورت تیز، خفیف یا متوسط احساس شود.
2. ناهنجاری‌های حرکتی: شامل مشکلات در باز و بسته کردن دهان، سختی در حرکات جلو و عقب کردن فک، یا احساس ایجاد مانع در حرکت فک می‌شود.
3. صداهای غیرطبیعی: ممکن است در حین حرکات فک صداهایی نظیر تیک تیک، شلیک یا خردلی شنوا باشد که معمولاً ناشی از انحراف یا عدم هماهنگی مفصل فکی است.
4. ناحیه‌های تورم‌دار و حساسیت: در برخی موارد، ناحیه‌های اطراف مفصل فکی می‌توانند تورم داشته باشند و حتی حساسیت نسبت به لمس یا فشار داشته باشند.
5. سردرد: سردرد ممکن است یکی از علائم همراه با این سندرم باشد، به خصوص در نواحی مرتبط با سر و صورت.
6. عوارض دهانی: ممکن است شخص دچار مشکلات دهانی مانند درد در دندان‌ها، تغییر در موقعیت دندان‌ها، یا حتی تجربه کردن تورم و حساسیت در لثه‌ها شود.
7. درد گردن و شانه: در برخی موارد، علائم این سندرم می‌توانند به مناطق گردن و شانه‌ها هم تشدید شوند و درد و ناحیه‌های مشکل‌دار در این ناحیه را نیز در بر بگیرند.
8. عوامل روانشناختی: استرس، اضطراب و افسردگی نیز می‌توانند علائم این سندرم را تشدید کنند یا به علائم رفتاری و حسی اضافه کنند.

تشخیص سندرم مفصل گیجگاهی فکی

تشخیص سندرم مفصل گیجگاهی فکی به عنوان یک وضعیت پیچیده و چندجانبه نیاز به ارزیابی تخصصی دارد. پزشکان دهان‌پزشکی و تخصص‌های مرتبط مانند جراحان دهان و فکسازی از متداول‌ترین تخصص‌هایی هستند که مسئول تشخیص و درمان این وضعیت هستند. در زیر به روش‌های تشخیص سندرم مفصل فکی گیجگاهی اشاره می‌کنم:

1. تاریخچه پزشکی و مصاحبه با بیمار: در ابتدا، پزشک شما مصاحبه‌ای با شما خواهد داشت تا در مورد علائم، شدت درد، مکان‌ها و زمان‌های احتمالی بروز درد و هر عوامل تشدید‌کننده و تسکین‌دهنده دیگر صحبت کنید.
2. آزمایش‌های جسمی: پزشک ممکن است طی این آزمایش‌ها به طور دقیق و با دقت بازوها، دهان، فک‌ها و گردن را بررسی کند تا نشانه‌های قابل تشخیصی مثل تورم، درد، یا ناهنجاری‌های حرکتی را تشخیص دهد.
3. تصویربرداری: از تصویربرداری مانند اشعه ایکس، MRI (تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی) و CT اسکن جهت بررسی دقیق‌تر ساختارهای مفصل فکی و مناطق مرتبط استفاده می‌شود.
4. آزمون‌های عملکردی: در برخی موارد، پزشک ممکن است از آزمون‌هایی مثل اندازه‌گیری میزان باز و بسته شدن دهان، تست‌های حرکتی و آزمون‌های تحمل تنش عضلانی استفاده کند.
5. آزمون‌های تشخیصی متخصصین دیگر: برخی موارد ممکن است نیاز به مشاوره تخصصی دیگر داشته باشد. به عنوان مثال، در صورت وجود علائم روانشناختی شدید، مشاوره روان‌پزشکی ممکن است مفید باشد.

راه های درمان سندرم مفصل گیجگاهی فکی

درمان سندرم مفصل فکی گیجگاهی به عنوان یک وضعیت پیچیده و متنوع، معمولاً بسته به شدت علائم، عوامل تسکین‌دهنده و تشدید‌کننده، و وضعیت شخص، ترکیبی از روش‌های مختلف را ممکن می‌سازد. در زیر به برخی از راه‌های درمان سندرم مفصل فکی گیجگاهی اشاره می‌کنم:

1. تغییرات در عادات رفتاری: اصلاح عادات نادرست مانند جیغ زدن، دندان‌گیری، چیگوزنی و… می‌تواند به بهبود علائم کمک کند. این تغییرات ممکن است به عنوان یک قسمت از روش‌های درمانی تخصصی توسط پزشک دهان‌پزشک یا متخصص مشاوره شوند.
2. فیزیوتراپی: تمرینات فیزیکی و تحرکی ایجاد تعادل میان عضلات مرتبط با مفصل فکی و کمک به تسکین درد و بهبود حرکت‌های فکی می‌شود. فیزیوتراپیگر ممکن است تمرین‌های تعریف شده را به شما آموزش دهد.
3. مداخلات دارویی: در مواردی که درد و التهاب شدید وجود دارد، پزشک ممکن است داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن تجویز کند. در موارد دیگر، داروهای ضدآرامشی یا آنتی‌دپرسانت‌ها ممکن است به عنوان تکمیل درمان مورد استفاده قرار گیرند.
4. پوشش دهی دندانی: در صورت وجود تغییرات در موقعیت دندان‌ها، ارتودنسی (پوشش دندانی) ممکن است به منظور تصحیح موقعیت دندان‌ها و تعادل جابه‌جایی‌ها توصیه شود.
5. ماساژ و تمرینات آزادسازی عضلات: ماساژ و تمرین‌های آزادسازی عضلات می‌توانند به کاهش تنش و درد در مناطق مشکل‌دار کمک کنند.
6. مداخلات ارتودنسی و جراحی: در موارد شدید و مقاوم به سایر روش‌ها، روش‌های پیشرفته‌تر مانند ارتودنسی (ارتوپدیکی) و در موارد نادراً جراحی می‌توانند در نظر گرفته شوند.
7. مشاوره روان‌پزشکی: اگر عوامل روانشناختی مثل استرس و اضطراب نقش مهمی در بروز علائم دارند، مشاوره روان‌پزشکی ممکن است مفید باشد.

جراحی سندرم مفصل گیجگاهی فکی

جراحی معمولاً به عنوان یک راه‌حل آخر در مواردی از سندرم مفصل فکی گیجگاهی در نظر گرفته می‌شود که به روش‌های دیگر پاسخ نمی‌دهد. جراحی در اینجا ممکن است لازم باشد اگر علائم شما شدید و مزاحم باشند، به طور مداوم پیشرفت کنند یا به علاج‌های دیگر پاسخ ندهند. در زیر به برخی از روش‌های جراحی مورد استفاده برای درمان سندرم مفصل فکی گیجگاهی اشاره می‌کنم:

1. ارتوپدیک مفصل فکی: این روش به تنظیم مجدد مفصل فکی و تعادل عضلات مرتبط با آن می‌پردازد. با استفاده از این روش، بازسازی و تغییر در توزیع فشارهای مفصل فکی انجام می‌شود.
2. آرتروسکوپی مفصل فکی: در این روش، از یک ابزار به نام آرتروسکوپ که یک دوربین کوچک و ابزارهای جراحی را در بر دارد، برای انجام تعمیرات و تصحیح‌های دقیق در مفصل فکی استفاده می‌شود.
3. جراحی بازسازی مفصل: در موارد شدید، ممکن است نیاز به بازسازی مفصل با استفاده از جراحی باز باشد. در این روش، مفصل فکی به صورت کامل یا جزئی جایگزین می‌شود.
4. جراحی لیزری: در برخی موارد، جراحی لیزری برای تصحیح عوامل موجب درد و علائم سندرم مفصل فکی گیجگاهی ممکن است مورد استفاده قرار گیرد.
5. جراحی فک و دندان: در مواردی که علائم سندرم مفصل فکی به عوامل توزیع نامتعادل فشار بین دندان‌ها و مفصل فکی برگردانده می‌شود، جراحی فک و دندان ممکن است بهبود علائم را داشته باشد.

درمان ارتوپدیک مفصل گیجگاهی فکی

درمان ارتوپدیک مفصل فکی به منظور بهبود توزیع فشارها، تعادل عضلات و تصحیح مشکلات حرکتی مفصل فکی انجام می‌شود. این روش‌ها با هدف تسکین درد، بهبود علائم و بهینه‌سازی عملکرد مفصل فکی استفاده می‌شوند. در زیر به برخی از انواع روش‌های درمان ارتوپدیک مفصل فکی گیجگاهی اشاره می‌کنم:

1. سفت‌کاری: در این روش، از دستگاه‌هایی مثل پلاک‌های نایت‌گارد یا اسپلینت‌ها به منظور تعویض و تغییر توزیع فشارها بین دندان‌ها و بهبود تعادل عضلات استفاده می‌شود. این دستگاه‌ها ممکن است به صورت دائمی یا موقتی استفاده شوند.
2. تنظیم دندان: این روش شامل تعدیل و تنظیم فشارها و تماس‌های دندانی به منظور تعادل بهتر بین دندان‌ها و کاهش تنش‌های مفصلی و عضلانی است.
3. تمرینات عضلانی و تعادلی: فیزیوتراپیست ممکن است تمرینات خاصی را برای تقویت عضلات مرتبط با مفصل فکی و ایجاد تعادل در آنها تجویز کند.
4. پوشش دندانی: در مواردی که مشکلات توزیع دندان‌ها علت عوارض مفصلی باشد، انجام پوشش دندانی به منظور تصحیح موقعیت دندان‌ها و بهبود توازن فشارها توصیه می‌شود.
5. تغییرات در عادات رفتاری: اصلاح عادات نادرست مانند جیغ زدن، دندان‌گیری و… می‌تواند جزء روش‌های ارتوپدیک برای بهبود علائم سندرم مفصل فکی گیجگاهی باشد.
6. کمک به مدیریت استرس و اضطراب: اگر عوامل روانشناختی نقش مهمی در بروز علائم دارند، مشاوره روان‌پزشکی و تقویت راهکارهای مدیریت استرس ممکن است به علاج کمک کند.

عوارض عدم درمان سندرم گیجگاهی فکی

عدم درمان یا مداخله به موقع در سندرم مفصل فکی گیجگاهی می‌تواند به مشکلات و عوارض جدی منجر شود. این وضعیت ممکن است تاثیرات منفی بر روی کیفیت زندگی و راحتی شما داشته باشد. در زیر به برخی از عوارض عدم درمان سندرم مفصل فکی گیجگاهی اشاره می‌کنم:

1. تشدید علائم: عدم درمان می‌تواند باعث تشدید درد، تنگی و مشکلات حرکتی در مفصل فکی شود. این ممکن است به تدریج منجر به محدودیت در باز و بسته کردن دهان، سختی در حرکات فک و ایجاد مانع در حرکت‌های طبیعی شود.
2. تأثیر بر کیفیت زندگی: علائم سندرم مفصل فکی گیجگاهی می‌تواند بر کیفیت زندگی شما تأثیر بگذارد. درد و محدودیت‌های حرکتی می‌توانند فعالیت‌های روزانه‌تان را محدود کنند و به عملکرد عادی شما در مواردی مثل خوردن، صحبت کردن و خوابیدن آسیب بزنند.
3. اختلالات روانشناختی: درد مزمن و عدم راحتی ممکن است تاثیرات منفی بر روان‌شما داشته باشد. استرس، اضطراب، افسردگی و مشکلات خواب می‌توانند اختلالات روانشناختی را تشدید کنند.
4. تأثیر بر عملکرد شغلی و تحصیلی: این وضعیت می‌تواند توانمندی‌های شغلی و تحصیلی را تحت تأثیر قرار داده و به کارآیی و تمرکز شما آسیب بزند.
5. تأثیر بر سیستم گوارشی: مشکلات در مفصل فکی می‌تواند به دلیل تغییرات در عادات خوردن و گاهاً به علل روانشناختی، مشکلات در سیستم گوارشی مانند مشکلات در جوانب گوارشی و کم‌هضمی ایجاد کند.
6. تأثیر بر فرآیند درمان: درمان سندرم مفصل فکی گیجگاهی در مراحل اولیه ممکن است با روش‌های غیرجراحی انجام شود. اگر این روش‌ها را نادیده بگیرید و به مراحل پیشرفته‌تر علائم نرسید، جراحی ممکن است به علاج تبدیل شود که ممکن است برای شما پیچیده‌تر باشد.