هر آنچیزی که باید در مورد سرطان لثه بدانیم!

سرطان لثه یا سرطان فک یک نوع سرطان است که در بافت لثه تشکیل می‌شود. سلول‌های لثه در شرایط طبیعی به طور نرمال تقسیم و رشد می‌کنند، اما وقتی تقسیم و رشد سلول‌ها به طور غیرطبیعی و نامنظمی صورت می‌گیرد، سرطان لثه رخ می‌دهد.

علت بروز سرطان لثه

سرطان لثه به طور کلی نتیجهٔ ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی است که باعث ناهنجاری در سلول‌های لثه می‌شود. در حالت طبیعی، سلول‌ها در بدن ما تقسیم و رشد کنند و سپس به طور معمول مرگ و تجدید سلولی را تجربه می‌کنند. اما وقتی یک سلول ناهنجار شود و تقسیم و رشد غیرقابل کنترلی داشته باشد، سرطان شکل می‌گیرد.

علل دقیق سرطان لثه هنوز کاملاً مشخص نیست، اما برخی عوامل و عوامل خطر می‌توانند نقشی در افزایش احتمال بروز آن داشته باشند:

1. سابقه تدخین و مصرف تنباکو: استفاده از سیگار، قلیان و سایر محصولات تنباکویی احتمال ابتلا به سرطان لثه را افزایش می‌دهد. تنباکو حاوی مواد شیمیایی مضری است که ممکن است باعث ایجاد تغییرات در سلول‌های لثه شود.
2. عوامل عفونی: برخی عفونت‌ها می‌توانند به بروز سرطان لثه مرتبط باشند. عفونت با ویروس هایی مانند ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) ممکن است ریسک ابتلا به سرطان لثه را افزایش دهد.
3. عوامل ژنتیکی: وجود ژنتیک خاصی می‌تواند احتمال بروز سرطان لثه را افزایش دهد. در برخی موارد، سرطان لثه به صورت خانوادگی ارث می‌رود.
4. عوامل محیطی: برخی عوامل محیطی مانند تغذیه نامناسب، استفاده بیش از حد از الکل، عدم بهداشت دهان و دندان، تماس با مواد شیمیایی ضار و تنش‌های مزمن ممکن است در افزایش خطر سرطان لثه دخیل باشند.

علائم سرطان لثه

علائم سرطان لثه ممکن است در مراحل اولیه به صورت نامشخص و بی‌علامت باشد. به طور کلی، در صورت وجود هرگونه تغییر، علامت یا عارضه غیرطبیعی در لثه‌ها و بافت‌های دهانی، باید به یک پزشک دندانپزشک یا پزشک متخصص سرطان مراجعه کنید. در ادامه برخی از علائم و عوارض متداول سرطان لثه را می‌توان ذکر کرد:

1. تغییرات رنگ: تغییر رنگ لثه، به ویژه تغییر به سمت سفید، قرمز یا لکه‌های تیره بر روی لثه می‌تواند نشانه سرطان لثه باشد.
2. آفت‌ها و زخم‌ها: ظهور زخم‌ها، آفت‌ها، خراش‌ها یا زخم‌هایی که به طور معمول در مدت بیش از دو هفته بهبود نمی‌یابند و خونریزی نیز دارند، ممکن است نشانه سرطان لثه باشند.
3. تورم لثه: تورم غیرمعمول و تغییر در اندازه و شکل لثه‌ها نیز ممکن است نشانه سرطان لثه باشند.
4. درد و تحریک: درد، تحریک، سوزش یا لکنت در لثه‌ها و بافت‌های دهانی، به ویژه زمانی که مورد تماس با غذا یا برس دندان قرار می‌گیرند، از علائم ممکن سرطان لثه هستند.
5. لغزش دندان‌ها: اگر دندان‌ها در موقعیت طبیعی خود لغزش کنند یا متحرک شوند، ممکن است به دلیل وجود توده‌های سرطانی در لثه باشد.
6. تغییرات در پروتزها: اگر احساس می‌کنید پروتزهای دندانی یا تخته‌های دندانی به طور ناگهانی نامطلوب یا نامناسب می‌شوند، ممکن است نشانه سرطان لثه باشند.

مراحل پیشرفت سرطان لثه

سرطان لثه معمولاً در مراحلی تکامل می‌یابد. در ادامه، مراحل پیشرفت سرطان لثه را طبقه‌بندی می‌کنیم:

1. مرحله صفر یا پیش سرطانی: در این مرحله، سلول‌های غیرطبیعی و پیش سرطانی در لثه وجود دارند، اما هنوز به بافت‌های اطراف توسعه نیافته‌اند. در این مرحله، علائم بالینی مشاهده نمی‌شوند و بیمار ممکن است به صورت تصادفی در بررسی‌های دندانپزشکی تشخیص داده شود.
2. مرحله اول: در این مرحله، سرطان لثه به لثه محدود می‌شود و به بافت‌های نرم اطراف آن توسعه نمی‌دهد. در برخی موارد، سرطان می‌تواند به عمق لثه نفوذ کند. علائم شایع در این مرحله شامل خونریزی لثه، آفتابزدگی یا تغییر رنگ لثه، تورم و سفتی لثه است.
3. مرحله دوم: در این مرحله، سرطان لثه به بافت‌های نرم اطراف لثه توسعه می‌یابد، مانند بافت‌های عضلانی، استخوان و غده‌های لنفاوی. هنوز سرطان به مناطق دورتر بدن پخش نشده است. علائم اضافی ممکن است شامل درد مزمن، تغییر شکل و اندازه لثه، افزایش خونریزی و تورم باشد.
4. مرحله سوم: در این مرحله، سرطان لثه به مناطق دورتر از لثه، مانند بافت‌های نرم صورت، استخوان‌های فک و غده‌های لنفاوی نفوذ می‌کند. ممکن است سرطان به غدد لنفاوی نزدیک گسترش یابد. علائم مربوط به این مرحله شامل درد شدید، تغییر در قدرت بیمار برای گفتار و خوردن، تورم شدید و تغییرات نامتعارف در ناحیه صورت است.
5. مرحله چهارم: در این مرحله، سرطان لثه به اعضا و مناطق دورتر بدن، مانند ریه‌ها، کبد و استخوان‌ها پخش می‌شود. این مرحله به عنوان مرحله پیشرونده یا متاستازیک شناخته می‌شود. علائم اضافی ممکن است شامل ضعف عمومی، کاهش وزن، سرفه، تنگی نفس و دردهای استخوانی باشد.

نحوه تشخیص سرطان لثه

تشخیص سرطان لثه معمولاً توسط تیم پزشکی متخصص از جمله دندانپزشک، پزشک فک و صورت و متخصص سرطان صورت می‌تواند صورت گیرد. در ادامه، روش‌های تشخیص سرطان لثه را توضیح می‌دهم:

1. بررسی بالینی و جسمی: در این مرحله، پزشک بررسی دقیقی از دهان و لثه‌ها انجام می‌دهد. وی به دنبال هرگونه تغییرات، آفت‌ها، زخم‌ها، تورم‌ها و هر نشانه دیگری از سرطان لثه می‌گردد. اگر یک ناحیه مشکوک یافت شود، نمونه‌برداری بیوپسی از آن ناحیه صورت می‌گیرد.
2. بیوپسی: بیوپسی یک روش تشخیصی است که نمونه‌های بافتی از ناحیه مشکوک در لثه جمع‌آوری می‌کند. این نمونه‌ها سپس به آزمایشگاه فرستاده شده و تحت میکروسکوپ بررسی می‌شوند تا تشخیص سرطان تأیید شود. بیوپسی می‌تواند به صورت سوزنی یا جراحی صورت گیرد.
3. تصویربرداری: روش‌های تصویربرداری ممکن است در تشخیص سرطان لثه مورد استفاده قرار گیرند. این شامل ایکس-رنگ، سونوگرافی، توموگرافی کامپیوتری (CT scan) و مغناطیسی تصویربرداری هسته‌ای (MRI) است. این روش‌ها به پزشک کمک می‌کنند تا تصویر دقیقی از بافت‌ها و ناحیه مشکوک را بدست آورد.
4. آزمایش نمونه‌های خون: در برخی موارد، آزمایش خون می‌تواند برای سنجش میزان مارکرهای سرطانی مانند سی‌آرپی (CA-125)، تست HPV و سایر مارکرهای مربوطه مورد استفاده قرار گیرد.

راه های درمان سرطان لثه

درمان سرطان لثه بستگی به مرحله بالینی بیمار و پیشرفت بیماری دارد. روش‌های درمانی ممکن شامل موارد زیر است:

1. جراحی: در صورتی که سرطان لثه در مرحله اولیه و محدود به ناحیه مشخصی باشد، جراحی برای برداشتن توده سرطانی و بافتهای اطراف آن ممکن است به عنوان روش اولیه درمان استفاده شود. جراحی می‌تواند شامل برداشتن بخش کوچکی از لثه (لوکو-رسکشن) یا حتی برداشتن بخش بزرگتری از لثه و بافت‌های اطراف (گیوتاژ) باشد. در برخی موارد، جراحی ممکن است به همراه برداشتن بافت‌های لمسی، پروتزگذاری و یا بازسازی لثه نیز انجام شود.
2. رادیوتراپی: در رادیوتراپی، پرتوهای با انرژی بالا مستقیماً به ناحیه سرطانی تابانده می‌شوند. این روش می‌تواند به تنهایی یا به عنوان تکمیل درمان جراحی استفاده شود. رادیوتراپی کمک می‌کند تا سلول‌های سرطانی نابود شده و رشد سرطان متوقف شود. ممکن است رادیوتراپی به صورت خارجی (بیرونی) یا داخلی (درونی) انجام شود.
3. شیمی درمانی: در شیمی درمانی، داروهایی به صورت خوراکی یا تزریقی استفاده می‌شوند که به سلول‌های سرطانی اثر می‌گذارند و آنها را نابود می‌کنند. شیمی درمانی می‌تواند به عنوان درمان اولیه استفاده شود یا بعد از جراحی یا رادیوتراپی به عنوان درمان تکمیلی مورد استفاده قرار گیرد. این روش می‌تواند درمان سرطان لثه متاستاتیک (با پخش به مناطق دیگر بدن) را نیز شامل شود.
4. درمان هدفمند: به تازگی، درمان‌های هدفمندی که به صورت مستقیم بر روی تغییرات ژنتیکی در سلول‌های سرطانی تأثیر می‌گذارند، درمان سرطان لثه را کمک می‌کنند. این روش‌ها شامل درمان‌هایی مانند درمان‌های مهارکننده تیروزین کیناز (TKI) و درمان‌های ایمنی‌زایی مانند درمان‌های مهارکننده پیشرفته میتوجه کنید که تشخیص و درمان سرطان لثه بستگی به هر فرد و مورد خاصی دارد و تصمیم‌گیری نهایی برای روش درمانی باید توسط تیم پزشکی متخصص صورت گیرد.

عوارض عدم درمان سرطان لثه

عدم درمان سرطان لثه می‌تواند منجر به عوارض جدی و پیچیده‌ای شود. در زیر عوارضی که ممکن است در صورت عدم درمان سرطان لثه رخ دهد، آورده شده است:

1. گسترش سرطان: سرطان لثه در صورت عدم درمان می‌تواند به سرعت گسترش یابد و به بافت‌های اطراف انتقال یابد. این می‌تواند به تخریب بافت‌های سالم، ایجاد آسیب در استخوان‌ها و تشکیل توده‌های سرطانی در مناطق دیگر بدن منجر شود.
2. تشکیل ترومبوز: سرطان لثه می‌تواند باعث تشکیل لخته‌های خونی در عروق شود که می‌تواند جریان خون را مسدود کند. این وضعیت ممکن است باعث بروز عارضه جدی مانند سکته قلبی یا سکته مغزی شود.
3. درد و عدم راحتی: سرطان لثه می‌تواند منجر به درد و عدم راحتی شدید در دهان و ناحیه لثه شود. این شامل درد حاد، تحریک و خونریزی ممکن است که باعث دست‌خوش شدن فعالیت‌های روزمره و کیفیت زندگی بیمار شود.
4. از دست دادن دندان‌ها: سرطان لثه می‌تواند باعث ضعف و تخریب بافت‌های حاکم بر دندان‌ها شود که ممکن است منجر به از دست دادن دندان‌ها و مشکلات در خوردن و گفتار شود.
5. تأثیر بر ظاهر و خودتصویر: سرطان لثه و درمان ناقص آن می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر ظاهر و خودتصویر فرد داشته باشد. از دست دادن لثه، تغییرات در ساختار صورت و دهان، وجود زخم‌ها و تغییرات در لبخند و خنده می‌تواند به عواملی برای کاهش رضایت و روانشناختی فرد منجر شود.
6. پخش سرطان به مناطق دیگر: در صورت عدم درمان، سرطان لثه ممکن است به مناطق دیگر از بدن پخش شود، مانند بافت‌های نرم صورت، استخوان‌ها، غده‌های لنفاوی و سایر اعضا. این می‌تواند منجر به تشکیل توده‌های سرطانی در این مناطق شود و درمان را سخت‌تر کند.

تفاوت سرطان لثه با التهاب لثه

سرطان لثه و التهاب لثه دو حالت متفاوت در مورد لثه هستند. در ادامه تفاوت‌های اصلی بین سرطان لثه و التهاب لثه را بررسی می‌کنیم:

1. سرطان لثه:
   • طبیعت بدخیم: سرطان لثه یک بیماری بدخیم است که ناشی از رشد نامنظم و غیرطبیعی سلول‌های لثه است. این سلول‌ها به صورت غیرقابل کنترل و پرولیفراسیون (افزایش تعداد سلول‌ها) رشد می‌کنند و می‌توانند به سایر بافت‌های اطراف لثه و در نهایت به مناطق دورتر از بدن منتقل شوند.
     • علائم خاص: سرطان لثه ممکن است با علائمی همچون خونریزی لثه بی‌دلیل، تغییر رنگ و شکل لثه، تورم، سفتی و آفتابزدگی لثه همراه باشد. این علائم ممکن است در مراحل پیشرفته بیشتر احساس شوند.
       • تشخیص و درمان: تشخیص سرطان لثه توسط پزشک تخصصی با استفاده از بررسی‌های بالینی، تاریخچه پزشکی، بررسی بصری لثه و بیوپسی (برداشت نمونه بافت) صورت می‌گیرد. درمان سرطان لثه شامل جراحی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی، رادیوتراپی (ترکیبی یا به تنهایی) و شیمی‌درمانی می‌باشد.
2. التهاب لثه:
   • طبیعت التهابی: التهاب لثه یک واکنش التهابی است که ناشی از تجمع و پیوند زدن باکتری‌ها و ترکیبات مخرب در لثه است. این واکنش در پاسخ به تراکم بالای پلاک دندانی و روکش دندان بوجود می‌آید.
     • علائم خاص: التهاب لثه ممکن است با علائمی همچون خونریزی لثه در هنگام مسواک زدن یا استفاده از نخ دندان، تورم، قرمزی و حساسیت لثه همراه باشد. علائم معمولاً در مراحل اولیه و متوسط بروز می‌کنند.
       • تشخیص و درمان: تشخیص التهاب لثه توسط دندانپزشک با استفاده از بررسی بالینی لثه، عمق جیب لثه و بررسی رادیوگرافی (اگر لازم باشد) صورت می‌گیرد. درمان التهاب لثه شامل پاکسازی و تمیزکاری لثه،از جمله جراحی لثه، تجویز داروهای ضدالتهابی و ضدباکتریایی، و آموزش بهداشت دهان و دندان می‌باشد.

بیماری های مرتبط با سرطان لثه

سرطان لثه می‌تواند با برخی بیماری‌های دیگر مرتبط باشد. در زیر به برخی از بیماری‌هایی که ممکن است با سرطان لثه مرتبط باشند، اشاره خواهم کرد:

1. بیماری‌های پریودنتال: سرطان لثه می‌تواند با بیماری‌های پریودنتال مرتبط باشد. به عنوان مثال، التهاب لثه شدید، پریودنتیت (التهاب بافت‌های حاشیه دندان) و تجمع پلاک دندانی می‌توانند به طور مستقیم یا غیرمستقیم عاملی در بروز سرطان لثه باشند.
2. عفونت‌های ویروسی: برخی از عفونت‌های ویروسی نیز می‌توانند با سرطان لثه مرتبط باشند. ویروس هرپس سیمپلکس (HSV) و ویروس هرپس زوستر (VZV) برخی از ویروس‌هایی هستند که ممکن است با سرطان لثه در ارتباط باشند. اما برای بررسی دقیق تأثیر این عفونت‌ها بر سرطان لثه نیاز به تحقیقات بیشتر است.
3. عوامل خطر اولیه: برخی عوامل خطر اولیه نیز می‌توانند با افزایش خطر سرطان لثه مرتبط باشند. مصرف تنباکو (سیگار، سیگار بخور، پیپ و ماستیک)، مصرف الکل، عفونت‌های پیوندی، سابقه سرطان دهان و سابقه درمان تشعشعی در ناحیه سر و گردن می‌توانند به افزایش خطر سرطان لثه منجر شوند.
4. بیماری‌های خون‌ساخت: برخی بیماری‌های خون‌ساخت مانند لوکوپنی (کاهش تعداد سلول‌های سفید خون) و لنفوم نیز ممکن است با سرطان لثه مرتبط باشند.